Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym przewidzianym dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), którzy stali się niewypłacalni. Niewypłacalność to stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe ) – np.: nie ma pieniędzy na jednoczesny zakup środków codziennego użytku oraz spłatę pożyczki. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Wniosek o upadłość konsumencką może zatem złożyć wręcz każdy niewypłacalny konsument, nawet wtedy, gdy ma tylko jeden dług, którego nie jest w stanie spłacić.
Upadłość konsumencka ma co do zasady dwie funkcje, po
pierwsze ma na celu oddłużenie niewypłacalnego konsumenta polegające
na umorzeniu całości lub części długów konsumenta w stosunku do jego wierzycieli,
których konsument nie jest ani nie będzie w stanie zapłacić i lub windykację
(odzyskanie) należności od niewypłacalnego konsumenta przez jego wierzycieli.
Postępowanie upadłościowe jest postępowaniem sądowym, które wymaga rzetelnego i kompletnego wniosku oraz załączenia szeregu dokumentów. Warto zadbać o ich przygotowanie na wcześniejszym etapie.
Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik.
Wniosek składa się na formularzu.
Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien m.in. zawierać:
- wskazanie miejsc, w których znajduje się
majątek dłużnika;
- wskazanie okoliczności, które uzasadniają
wniosek i ich uprawdopodobnienie;
- aktualny i zupełny wykaz majątku z
szacunkową wyceną jego składników;
- spis wierzycieli z podaniem ich adresów i
wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
- spis wierzytelności spornych z
zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności;
wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej
uznania;
- listę zabezpieczeń ustanowionych na
majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek,
zastawów i zastawów rejestrowych;
- oświadczenie dłużnika, obejmujące m.in. zapewnienie, że dłużnik nie
doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień
umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa oraz w
okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w
stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe.
Celem usprawnienia postępowania przygotowany został wzór wniosku, który dostępny jest na stronie internetowej Ministra Sprawiedliwości.
Ocena uczciwości płatniczej konsumenta i tego, czy może skorzystać on z upadłości konsumenckiej dokonywana jest na pierwszym etapie przez sąd, który będzie badał, na podstawie oświadczeń konsumenta i dokumentów czy nie zachodzi choćby jedna z negatywnych przesłanek. Spełnienie którejkolwiek z nich spowoduje oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta (art. 4914 ustawy), jeżeli:
- konsument doprowadził do swojej niewypłacalności
albo istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa
(np.: zaciągnął pożyczkę chcąc jej nie spłacić; zakupił samochód na kredyt
kiedy mimo prośby pracownika banku odmówił zapoznania się z warunkami umowy;
swoim zachowaniem doprowadził do zmniejszenia wypłacanego mu wynagrodzenia za
pracę);
- w stosunku do konsumenta prowadzono już
konsumenckie postępowanie upadłościowe, ale zostało ono umorzone z innych
przyczyn niż na wniosek konsumenta (np.: w trakcie wcześniejszego postępowania
konsument uchybił swoim obowiązkom – np.: zataił istotne informacje, co
doprowadziło do prawomocnego umorzenia postępowania);
- w stosunku do konsumenta we wcześniejszym
konsumenckim postępowaniu upadłościowym uchylono plan spłaty (konsument nie
wykonywał planu spłaty, nie składał sprawozdań, zatajał źródła przychodu);
- konsument miał obowiązek złożyć wniosek o
ogłoszenie upadłości jako przedsiębiorca, a tego nie zrobił;
- konsument podał we wniosku nieprawdziwe lub
niezupełne dane;
- w okresie 10 lat przed dniem złożenia wniosku,
względem konsumenta toczyło się już konsumenckie postępowanie upadłościowe,
które zakończyło się całościowym lub częściowym oddłużeniem;
- czynność prawna konsumenta została
prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Przepis art. 4912 ust. 4 pkt 3 ustawy prawo upadłościowe wymaga wskazania okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienia. Oznacza to konieczność powołania wszystkich okoliczności przemawiających za pozytywnym rozpoznaniem wniosku (opis tego, jakie wydarzenia bądź zawarte umowy doprowadziły do niewypłacalności), jak i wskazanie, że nie zachodzą negatywne przesłanki do ogłoszenia upadłości. Okoliczności te powinny być uprawdopodobnione, tak aby sąd miał podstawy do uznania, że wskazane przez konsumenta we wniosku zdarzenia, rzeczywiście miały miejsce. Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być nadto należycie opłacony. Obecnie opłata wynosi 30 zł.
Plan spłaty
W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli.
Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego, co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.
W razie pojawienia się trwałej niemożliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty, wynikającej z okoliczności niezależnych od upadłego, sąd może uchylić plan spłaty i umorzyć niezaspokojone zobowiązania upadłego. Typowym przykładem takiej sytuacji jest ciężka choroba upadłego pozbawiająca go możliwości zarobkowania, bez rokowań na poprawę w najdłuższym możliwym okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli. Okoliczność taka może wystąpić zarówno przed orzekaniem w przedmiocie ustalenia planu spłaty, jak również na etapie wykonywania planu spłaty.
Istotnym jest również to, że sąd umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Nie będą jednak podlegać umorzeniu: alimenty, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, grzywny i inne świadczenia zasądzone w sprawach karnych, a także zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.
Należy mieć świadomość pełnych konsekwencji, jakie niesie za sobą ogłoszenie upadłości. Oznacza to oddanie całego majątku w ręce syndyka, który dąży do jego jak najszybszego spieniężenia i spłaty wierzycieli. Za wyjątkiem sytuacji, w której uda się wynegocjować z wierzycielami układ, niemal zawsze oznaczać to będzie całkowicie nowy start, przynajmniej od strony sytuacji materialnej.