Nie każda osoba będzie spadkobiercą, nawet jeśli wskazuje na to zarówno testament, jak i ustawa. Niektóre osoby z racji swojego stosunku lub zachowania wobec spadkodawcy mogą zostać uznane za niegodne dziedziczenia.
O przypadkach uznania za niegodnego dziedziczenie stanowi Kodeks cywilny i ma to miejsce wówczas, gdy:
1. Spadkobierca popełnił umyślnie ciężkie przestępstwo przeciwko spadkobiercy lub usiłował je popełnić.
Oznacza to takie czyny zabronione, które spowodowały lub mogły spowodować:
- duży uszczerbek na majątku
- poważny uszczerbek na zdrowiu
- śmierć.
2. Podstępnie, lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności
Tego typu sytuacje polegają na manipulowaniu przy sporządzaniu lub odwoływaniu testamentu, poprzez np. grożeniu spadkodawcy, oszukaniu go, co do innych okoliczności faktycznych, wykorzystaniu niewiedzy.
3. Spadkobierca umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z jego testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego
Niegodny spadkobierca traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Uznanie za niegodnego nie jest automatyczne - występuje na wniosek osoby „która ma interes prawny”. Oznacza to każdego, kto na takim rozstrzygnięciu może skorzystać np. innych spadkobierców.
Z żądaniem takim można wystąpić w ciągu roku licząc od dnia, w który osoba dowiedziała się o przesłankach stwierdzenia niegodności. Nie później jednak niż 3 lata od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
W toku postępowania można powoływać się na :
- orzeczenie sądu – jeśli chodzi o przestępstwo,
- zeznania świadków, dokumenty (np. korespondencja),
- opinie biegłego, jeśli testament został podrobiony, lub przerobiony.
Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeśli dany czyn spadkobierca mu przebaczył.