Częstokroć jako rodzicie nie zdajemy sobie sprawy z tego, że pozbawienie władzy rodzicielskiej, jako najostrzejszy element ingerencji w wykonywanie władzy rodzicielskiej, nie jest karą, a jedynie ma służyć dobru dziecka.
Może warto spojrzeć na to zagadnienie z takiej perspektywy i zacząć od oceny siebie jako rodzica celem odpowiedzi na pytanie, czy nie ma żadnych przeszkód, co do wykonywania przeze mnie władzy rodzicielskiej, czy jest ona przez mnie jako rodzica wykonywana w sposób należyty, a może jej nadużywam, czy czasem nie zaniedbuję swoich obowiązków względem dziecka?
Jeżeli na tak postawione pytania, choć jedna odpowiedź jest twierdząca warto zastanowić się nad konsekwencjami i nie mówię tu o dziecku, które cierpi z tego powodu najbardziej, a o konsekwencjach prawnych, a tj. pozbawieniem władzy rodzicielskiej.
Decyzję o pozbawieniu władzy rodzicielskiej podejmuje Sąd, gdy:
- władza
rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. gdy
rodzic zaginął, odbywa długotrwałą karę pozbawienia wolności, został
umieszczony z powodu nieuleczalnej choroby w odpowiednim zakładzie leczniczym, wyjechał
za granicę na stałe lub z powodu bardzo ciężkiej i przewlekłej choroby
w ogóle nie są w stanie wykonywać władzy rodzicielskiej);
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. nadmiernie karcą dziecko, zwłaszcza cieleśnie wykorzystują seksualnie, zmuszają do ciężkiej pracy zarówno w celach zarobkowych jak i w gospodarstwie domowym, namawiają dziecko do popełnienia przestępstw, wychowują dziecko we wrogości do drugiego rodzica, doprowadzają przez brak dbałości do nagannego zachowania się dziecka w szkole i do złych jego postępów w nauce);
- rodzice w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka (np. zaniedbują dzieci, celowo nie wywiązują się z obowiązku alimentacyjnego, prowadzą tryb życia nie gwarantujący prawidłowego rozwoju dziecka przez alkohol, narkotyki itp., prowadzą rozwiązły tryb życia).
Sąd może również pozbawić władzy rodzicielskiej, gdy wcześniej ograniczył rodzicom władzę rodzicielską i umieścił dziecko w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo – wychowawczej, jeżeli przyczyny, dla których dziecko zostało umieszczone w placówce nie ustały.
Należy pamiętać, że nie każde zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich skutkuje pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Muszą to być zaniedbania rażące, a więc poważnej wagi, zagrażające prawidłowemu rozwojowi dziecka, wskazujące, że dalsze wykonywanie władzy nie rokuje pozytywnej prognozy co do zapewnienia dziecku należytej opieki, troski o rozwój fizyczny i duchowy, przygotowania dziecka do pracy odpowiednio do jego uzdolnień.
Wniosek w przedmiocie pozbawienia władzy rodzicielskiej może być złożony przez każdą osobę, która ma w powyższym interes prawny. Takimi osobami są zazwyczaj członkowie rodziny dziecka, ale coraz częściej wniosek składany jest przez szkoły, do których uczęszcza dziecko czy placówki opiekuńcze, w których przebywa. Z przedmiotowym wnioskiem może również wystąpić prokurator. Należy również wskazać, iż postępowanie w przedmiocie pozbawienia władzy rodzicielskiej może zostać wszczęte z urzędu przez sąd.
W sprawie zawsze bierze udział prokurator.
W sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej należy tak, jak w innych sprawach sądowych przedstawiać dowody oraz świadków na potwierdzenie okoliczności wskazanych we wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć obojga rodziców, ale może zostać orzeczone tylko w stosunku do jednego z nich, jeśli tylko jednego z rodziców dotyczy przyczyna.
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma prawa uczestniczyć w wychowaniu dziecka, zarządzać jego majątkiem, występować w jego imieniu, decydować, np. o miejscu zamieszkania dziecka, wyborze szkoły, wyjazdach itp.
Natomiast rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu jest zobowiązany do alimentacji, a dziecko zachowuje prawo do dziedziczenia po rodzicu.
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej może w przyszłości domagać się od dziecka alimentów na siebie oraz może po dziecku dziedziczyć. W tego typu sytuacjach, sąd może jednak oddalić wniosek rodzica o zasądzenia na jego rzecz od dziecka alimentów.
Ponadto w dalszym ciągu rodzic ma prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że zakaz takich spotkań zostanie wydany przez sąd w orzeczeniu pozbawiającym go władzy rodzicielskiej, bądź w późniejszym postępowaniu.
Należy pamiętać, że zawsze, gdy ustanie przyczyna, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd może przywrócić władzę rodzicielską, jeśli dojdzie do wniosku, że jej przywrócenie jest w danych okolicznościach zgodne z dobrem dziecka.
„Gdy dziecko uderzy dziecko, nazywamy to agresją.
Gdy dziecko uderzy dorosłego, nazywamy to wrogością.
Gdy dorosły uderzy dorosłego, nazywamy to napaścią.
Gdy dorosły uderzy dziecko, nazywamy to dyscypliną”. (Haim G. Ginott)